Džon Lok, jedan od pionira savremenog svijeta, isticao je da nijedna crkva nema jurisdikcije nad drugom, kao i to da građanska vlada ne može dati nikakvo novo pravo crkvi. U slučaju Crnogorske crkve ne radi se o nikakvom novom pravu, već o njenom starom, vazdašnjem, viševjekovnom samostalnom, autokefalnom, kanonskom pravu, o kojemu postoji mnoštvo dokaza kako svjetovnih crnogorske države tako i kanonskih kod Srpske, Crnogorske i Ruske crkve i Carigradske Patrijaršije. U članu 1. ‘’Ustava Svetoga Sinoda u Knjaževini Crnoj Gori’’ iz 1903. g. stoji: ‘’Avtokefalna pravoslavna Mitropolija u Knjaževini Crnoj Gori...’’ U ‘’Ustavu za Knjaževinu Crnu Goru’’ 1905. g. u članu 40. piše: ‘’Državna vjera je u Crnoj Gori istočno pravoslavna. Crnogorska je crkva autokefalna. Ona ne zavisi ni od koje strane Crkve...’’ U knjizi Dr Lazara Tomanovića ‘’Pedeset godina na prestolu Crne Gore 1860-1910’’, iz 1910. godine piše: ‘’Godine 1888. Mitropolit Mitrofan bio je izaslan od Knjaza Gospodara kao predstavnik Crnogorske crkve u Rusiju, u Kijev, da prisustvuje velikom slavlju ruskom – slavlju devetstogodišnjice primanja Hrišćanstva, i tom prilikom je, na dan 15. jula, služio službu Božju zajedno sa kijevskim mitropolitom Platonom i beogradskim Mihailom’’. Povodom dvadesetpetogodišnice arhijerejske službe mitropolita Mitrofana Bana , 1910. godine, u čestitci Antonija, mitropolita petrogradskog, želi se ‘’dobro Crnogorske crkve’’, carigradskog patrijarha Joakima da ‘’Gospod…podari…darove…svetoj Crnogorskoj crkvi’’, a arhiepiskop beogradski i mitropolit Srbije Dimitrije Pavlović, upućuje pozdrave ‘’dragoj nam bratskoj Crnoj Gori’’ i ističe da ‘’Srpska crkva kao sestra i po vjeri i narodnosti dijeli radost Crnogorske crkve’’.
Proces uobličavanja i izgradnje stvarne autokefalnosti Crnogorske pravoslavne crkve počinje sa ustanovljenjem crnogorske ‘’teokratske’’ državne vlasti oko 1500 g., koju je birao ‘i postavljao Opštecrnogorski zbor. Crnogorska pravoslavna crkva, tj. Crnogorska mitropolija je postala ‘’konačno autokefalna’’ poslije bitaka u Lješkopolju (1603/4) i u Kosovom Lugu (1612), u kojima su Crnogorci, predvođeni mitropolitom Ruvimom II Boljevićem, porazili tursku vojsku. (Ibid., str. 36). U vrijeme vladike Danila Rusija priznaje stvarnu autokefaliju Crnogorske pravoslavne crkve. Petar I Petrović se potpisivao kao ‘’černogorski mitropolit’’, tako su ga oslovljavali i strani vladari, a u jednom pismu iz 1819. godine navodi ‘’prvo: da u ‘’Stanjeviću...postoji…jedan srednjevjekovni manastir, koji su moji pretšasnici davno sagradili na sopstvenom zemljištu ove nacionalne crkve; - drugo: da se pomenuti manastir ne nalazi na cesaro-kraljevskom imanju, nego na našem crnogorskom području’’.
Njegoš u ugovoru o prodaji manastira Stanjevići 1839. g. spominje ‘’za sebe za njihove pretnike i nasljednike i za onijeh koji prikaživaju Naciju Crnogorsku i istu Naciju’’. (R. Perović : 2008). U Diptihu Ruske pravoslavne crkve iz 1850. godine uvrštena je Crnogorska mitropolija kao autokefalna crkva. Dr Nikodim Milaš (1845-1915), kanonista i crkveni velikodostojnik Srpske Pravoslavne Crkve, u svojoj knjizi ‘’Pravoslavno crkveno pravo’’ ističe: ‘’Po katalogu Carigradske patrijaršije, izdanom u aprilu 1855. godine, postojale su sljedeće pomjesne crkve sa svojom samostalnom upravom (autokefalne): 1. Carigradska, 2. Aleksandrijska, 3. Antiohijska, 4. Jerusalimska, 5. Kiparska, 6. Ruska, 7. Karlovačka, 8. Sinajska, 9. Crnogorska i 10. Crkva u Kraljevini Grčkoj.’’(podv. G. S.). Naknadno, tom broju od deset autokefalnih crkava priključene su one koje su autokefaliju dobile poslije Berlinskog kongresa, među kojima je i Crkva u Kraljevini Srbiji. U ruskoj Enciklopediji ‘’Slavari’’ stoji: ‘’Crnogorska crkva je samostalna (avtokefalna)’’. U jedanaestom izdanju Enciklopedije ‘’Britanica’’iz 1911. g. u pododjeljku o religiji u Crnoj Gori piše: ‘’Crnogorska pravoslavna crkva je autokefalna grana Istočnog Pravoslavlja. Godine 1884. ova Crkva je i formalno odbranila svoju nezavisnost od pretenzija ruskog Sinoda’’.
Autokefalnost CPC ukinuta je 1920. odlukom jednog svjetovnog lica i organa, apsolutno nelegitimnom, naime tadašnjeg regenta Aleksandra Karađorđevića, na osnovu nelegalnih odluka Velike Podgoričke Skupštine. Akademik dr Živojin Perić, član Srpske akademije i redovni profesor Beogradskog Univerziteta, jedan od najpoznatijih srpskih pravnika svih vremena sa izuzetno velikom evropskom i međunarodnom reputacijom, koji je branio i zastupao istorijska, državna i međunarodna prava Crne Gore, pravdu i etnička, etička i nacionalna prava Crnogoraca (to je činio i 1929. i 1933. g. u Hagu i Lionu kada se o tome u Jugoslaviji nije smjelo govoriti) izričit je: ’’Bez ustavne i pravne vrijednosti je odluka Velike Podgoričke Skupštine o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji: to je slučaj poznat u pravu kao pravni akt inexistant (akt koji ne postoji) te, otuda, i prihvat, od strane Srpske države, ponude te i takve odluke također je jedan akt bez vrijednosti, točnije inexistant, s gledišta prava, kao i sama ta odluka.’’
’’Skupština’’ se sastala 11. novembra 1918. godine i tom prilikom jedan od ’’poslanika’’ Savo Fatić je rekao: » …Mi više njesmo Crnogorci no Srbi... ». Načelnik Vrhovne srpske komande piše komandantu Jadranskih trupa: «Nastojte najenergičnije i svim sredstvima, da se na teritoriji, koju je naša vojska okupirala, uguši svaka agitacija, pa ma od koga dolazila. Za ovo vam stoje na raspoloženju sva sredstva kojima možete raspolagati bez ikakvog prezanja.» Zbog nečuvenog terora srpskih okupacionih snaga crnogorski narod je podigao Božićni ustanak 1919. godine koji nije uspio. No, kako je pisao veliki crnogorski patriota Nikola Petanović, izdavač i urednik časopisa Crnogorsko ogledalo) u San Francisku: ‘’Crna Gora jeste okupirana, ali ona nije mrtva i njena tragedija daje novi sjaj njenom imenu’’.
Akademik Perić uviđa da ’’veliko-srpski imperijalisti i šovinisti’’ nikako ne žele da Crna Gora povrati svoju državno-pravnu individualnost. On utvrđuje stav koji je za Crnu Goru i naročito njenu legalnu i legitimnu vlast aktuelan, poučan i funkcionalan i danas: ’’Treba jednostavno da se ta, odluka (Podgoričke Velike Skupštine) odbaci i negira kao nešto što nije ni bilo, i, radeći tako, ne vrši se nikakvo nasilje ni prema kome...To je dužnost svih onih u čijim rukama se nalazi zaštita prava i zakonitosti.’’ Jer – ’’država je pravo, a pravo je država.’’ Podgoričku skupštinu iz 1918. godine i utapanje Crne Gore u svoju bivšu saveznicu, kaže srpski akademik Perić, ’’ne možemo da shvatimo ni s gledišta prava ni pravde.’’ (sam Perić je podvukao riječi pravo i pravda). Evo dvije njegove misli o Crnogorcima: ’’Crnogorci imaju toliko svojih naročitih osobina, da se mogu bez pretjerivanja ubrojiti među najoriginalnije i najinteresantnije narode u Europi čija se originalnost i interesantnost u toliko više ističe, što su oni jedan malobrojan narod: etnička i etička veličina koncentrisana na zbijenom prostoru.’’; ’’Crna Gora je bila vijekovima zasebna država i...nikada nije...bila potpuno pokorena od Turaka, dok je Srbija...bila sasvim pod turskom vlašću.’’ Srpski akademik Živojin Perić ni dan-danas nema u Crnoj Gori ulicu sa svojim imenom ili neko drugo obilježje. Viševjekovna borba Crnogoraca za slobodu bila je poznata i priznata u Evropi. Francuski filozof Volter piše: ''Otadžbina Temistokla i Miltijada (dakle, Grčka) trese svoje lance videvši kako iz daljine lebdi Katarinin orao (misli se na rusku caricu Katarinu II koja je imala dosta uspjeha u ratovanju sa Turcima); ali još ne može da ih skrši (tj. Grčka u to vrijeme još nije mogla da skrši lance Turskog ropstva). Šta dakle, zar u Evropi postoji samo jedan mali neznani narod, jedna šaka Crnogoraca, jedan mravinjak koji se usuđuje da sledi tragove koje nam taj pobedonosni orao pokazuje sa visina nebesa u svom gordom letu?''
U izvještaju koji je sačinio po povratku iz Crne Gore 1919. g.,‘’britanski ministar pri Vatikanu i možda najveći britanski autoritet za Balkan’’ grof de Salis, ističe da je ‘’Crna Gora sada okupirana od strane jake sile srpskih trupa…Srpska Vlada odbija da povuče svoje trupe, sa obrazloženjem ‘da je Crna Gora dio Srbije’ a tvrdnju zasniva ‘na radu Skupštine održane u Podgorici novembra 1918.’…Ni u jednom smislu izbori nijesu bili legalni…Izbori su održani, a skupština donijela odluke pod bajonetom srpskih trupa…Pretjerana žurba i beskrupulozna upotreba balkanskih metoda kompromitovali su ovo rješenje koje se sada sreće sa odlučnom opozicijom od strane velikog dijela stanovništva, možda značajne većine. Opozicija raste sa nadama…da je slobodna jugoslovenska država sada mogućnost…Oni žele, kako kažu, da uđu u jugoslovensku državu, ali da uđu kao Crna Gora, a ne kao profektura Srbije, kao slobodni Crnogorci u skladu sa tradicijama i prošlošću svoje zemlje a ne kao poslušnici Beograda; da uđu u nju na istoj ravni kao Slovenci, Hrvati i sami Srbi…Jedna, i možda fatalna prepreka takvoj uniji je politika ‘Velike Srbije’ koja joj se suprotstavila iz Beograda…Odluke Podgoričke skupštine, ilegalne i neregularne, ne daju validnu osnovu za bilo kakvu akciju…koja je opcija u Crnoj Gori većinska, jedino se može konkluzivno pokazati na slobodnim izborima’’.
Mađarski akademik dr Jožef Bajza piše: ’’Sigurno će doći čas polaganja računa, i mala Crna Gora, nakon što prevlada velike teškoće, vaskrsnuće u novi život’’. Vizionarski, kao Bajza, piše i američki arhitekta Vitni Voren u knjizi ‘’Crna Gora – zločin Mirovne konferencije’’: ‘’Tamo gdje Turci i Napoleon nijesu uspjeli, Srbi se ne mogu nadati u pobjedu...Crna Gora ne može biti osvojena. Ona će nastaviti da se bori dok ne izbori svoj povratak, pa makar to trajalo i čitav vijek!...Kad snage slobode i pravde iznutra i spolja počnu da djeluju u harmoniji, Crna Gora će biti obnovljena’’. Nikola Petanović u ‘’Crnogorskom ogledalu’’ 1927. objavljuje ‘’Naš apel Americi’’: ’’Crna Gora će se uzdići i nadvladati svog monstruoznog neprijatelja koji više nije ni Turska, ni Austrija, ni Njemačka već smo pronašli najgoreg neprijatelja Crne Gore u Velikoj Srbiji…Puna sloboda i nezavisnost na referendumu za crnogorski narod bi trebali da budu njihova najveća buduća nacionalna sudbina’’. ‘’Vaskrsnuće u novi život’’, odnosno, koja je opcija u Crnoj Gori većinska, pokazalo se, istorijskom sudbinom, zaista tek nakon skoro čitavog vijeka, 2006. g. na slobodnom i demokratskom referendumu o državno-pravnom statusu Crne Gore.
Odluka Sv. Sinoda Crnogorske pravoslavne crkve iz 1918. o ukinuću vlastite autokefalnosti bazirana je na ništavnim odlukama Podgoričke Skupštine, pa je i sama jedan akt inexistant. U ‘’Glasu Crnogorca’’ od 28. X. 1920. g., povodom smrti Mitropolita Mitrofana Bana, posljednjeg poglavara autokefalne CPC, objavljeno je sljedeće: ‘’Na Cetinju je ovijeh dana preminuo poslije mučnog bolovanja bivši crnogorski mitropolit Mitrofan Ban koji je na onakav kukavični i nedozvoljen način izdao svoga kralja, svoju pastvu i junačku Crnu Goru, koja ga je uzdigla na crkveni prijesto Crne Gore, na kome kroz toliko vjekova śeđahu viteški mitropoliti-vladari, na čelu sa mučenikom vladikom Danilom i Petrom I-Svetim, koji pred nikakvim nasiljem i opasnošću ne ustuknuše, niti pred ništavnošću života glavu prikloniše, nego slavno hrvašnj u odbranu časti, slobode i prava Crne Gore, vječitijem životom žive...Crnogorski narod neće dozvoliti, da ubuduće više nijedan poglavar Crnogorske crkve pođe putem Mitrofana Bana’’.
U knjizi ‘’Srpski zločini u Crnoj Gori’’, izdatoj od strane Kraljevske Crnogorske štamparije u Rimu 1921. g. stoji: ’’Mitropolit crnogorski (Mitrofan Ban) umro je koncem mjeseca septembra 1920. u 76. godini na Cetinju. Na samrtnom času izjavio je, da je u decembru 1918. pod prijetnjom smrti od strane Srba priznao aneksiju Crne Gore Srbiji i da je ovu izjavu učinio grofu Salisu, izaslaniku Vel. Britanije za anketu u Crnoj Gori. Potonje riječi mitropolitove su bile dirljivi apel na Kralja i narod crnogorski, tražeći da mu oproste ono što je i sam smatrao izdajstvom svoje otadžbine.’’ (R. Perović : 2008.; podv. G. S.) Kao što odluke tzv. Podgoričke Skupštine i Sv. Sinoda Crnogorske pravoslavne crkve iz 1918. godine potpadaju pod pravni akt inexistant, isti je slučaj i sa aktom, jer se na njima bazira, regenta Aleksandra Karađorđevića o ukinuću autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve i njenom ’’ujedinjenju’’ u autokefalnu Srpsku pravoslavnu crkvu.
Mitropolit dr Gavrilo Dožić, od 1913. kada je Metohija oslobođena od Turske i pripojena Kraljevini Crnoj Gori postavljen je na čelu eparhije u Peći, treće u okviru CPC, član Sv. Sinoda CPC, jedan od trojice od sedam njegovih punopravnih članova koji su potpisali akt i bili na sjednici, ako je nje bilo, o samoukinuću CPC, i budući patrijarh SPC, u pismu Marku Petroviću-Njegošu iz Nikšića od 19. 11. 1921. g. – razočaran postupcima vlasti nove države-Kraljevine SHS i što se ‘’vodi igra sa pravima uglednijeh i zaslužnih ljudi’’ – na kraju rezignirano zaključuje: ‘’Čisto mi je došlo da bačim sve i da idem na ona dva rala očevine u Moraču, pa makar čuvao ovce, ako ih bude bilo. Više mi se dosadilo i vidim, da za Crkvu i svještenstvo ne mogu učiniti ništa, pa se bolje skloniti, da bar ne nosim ime grobara Crnogorske crkve’’. No, bilo je već kasno! Ponio je ime grobara (srećom, u pokušaju) ne samo Crnogorske crkve, već i crnogorske države i crnogorske nacije. U lagumima crnogorske tragike kojoj je obilato pridonio, Gavrilo Dožić je, ipak, u preispitivanju svoje savjesti dospio u jednom trenutku razočarenja do tačke u kojoj je vidio svu bijedu i nečovječnost, svoga i svojih drugova, velikosrpskog nauma, prije svega u moralnoj, etičkoj i ljudskoj ravni. Koliko je to samo daleko od novih klerikalno-nacionalističkih velikosrpskih grobara Crne Gore!
Razrješenje tzv. spora između Crnogorske i Srpske crkve u Crnoj Gori mora biti urađeno na moderan i evropski način. Na isti način kao što je obnovljena i crnogorska suverena država. Na strani Crnogorske crkve i Crne Gore su svi faktori: i pravo i pravda, i istorija i sadašnjost, i činjenice i vizije. Crnogorska država mora da to zna i da toga bude svjesna i da sa svojom obnovom stvori prostor i za obnovu crnogorskog crkveno-vjerskog identiteta, kao dijela ukupnog nacionalnog identiteta i korpusa ljudskih prava i sloboda, zagarantovanih svim međunarodnim dokumentima. U preambuli Ustava potrebno je vratiti stav iz ranijeg Ustava nekadašnje Republike Crne Gore iz bivše države SFRJ da crnogorski narod ima istorijsko pravo na svoju državu. To nije u suprotnosti sa građanskim karakterom savremene i sekularizovane crnogorske države, odnosno sa činjenicom da je vjersko-kulturno-etnički nepristrasna i otvorena za pluralizam i u ovoj oblasti. U našoj zemlji su sve kulture i vjere liberalizovane i su-pripadne liberalno-građansko-pravno-individualno-demokratskoj državi. Jedino problem postoji sa Srpskom pravoslavnom crkvom, i to ne zbog njenih vjernika i zbog nje same, već zbog klerikalno-nacionalističkog njenog vrha u Beogradu i na Cetinju.
Hrišćanstvo ne privileguje nijednu naciju, nijedan narod, nijednu etiku, nijednu kulturu, nijedan pogled na svijet. Hriščanski univerzalizam i egalitarizam je u istoj ravni sa modernom pravnom, sekularizovanom, građanskom demokratskom državom koja je vjerski, kulturno, etnički i nacionalno neutralna i nepristrasna. Upravo ovdje se očituje antievropeizam i antimodernost Srpske pravoslavne crkve koja je kao takva velika kočnica za daljni napredak crnogorske države u svim segmentima, a posebno u korpusu identitetskih, vjerskih, kulturnih i nacionalnih pitanja, što na daleke staze dovodi u opasnost i nesigurnost i samu crnogorsku državu, tj. nezavisnu i suverenu državu kao nacionalnu i građansku državu Crnogoraca i svih drugih naroda koji u njoj žive. Srpska pravoslavna crkva time što ne priznaje pravo ispovijedanja pravoslavne vjere Crnogoraca kao upravo etničkih i nacionalnih Crnogoraca i postojanja Crnogorske pravoslavne crkve, poništava izvorne i autentične univerzalističke implikacije hrišćanstva.
Na ovaj način, Srpska pravoslavna crkva se poistovjećuje sa nacističkim i rasističkim idejama o geografsko-kulturnoj teritorijalizaciji hrišćanskog Boga, što se pokazalo i u posljednjem krvavom ratnom pokušaju da se objedini srpski pravoslavni ''čisti'' bog na jedinstvenoj i etnički očišćenoj teritoriji Velike Srbije. Crnogorska crkva je istorijski i savremeno na potpuno suprotnoj strani od jednog ovakvog još aktuelnog položaja i namjera Srpske crkve. A to znači da Crnogorska crkva ostaje i dalje ekumenski privržena i otvorena svim ljudima dobre volje i vjere, pravoslavne na prvom mjestu, ali i svim drugim konfesijama, kako je to bilo i ranije u istoriji, sa kojima na ovakvim modernim, uistinu hrišćanskim i evanđeoskim temeljima, može na pravi, ravnopravni i dostojanstveni i dobru upućeni način da sarađuje i pronalazi zajedničke elemente ljudskosti, pravednosti, etičnosti, solidarnosti, empatije, transcendentnosti i humanosti: dakle, i sa katoličkom, i sa islamskom i sa jevrejskom, i protestantskom i svim drugim religijama i vjerskim grupama.
Ne može biti pravoslavlje na ovim prostorima, prostorima Zapadnog Balkana, ekskluzivna, naime ''srpska stvar''. Time se obezvređuju i poništavaju ljudska prava vjernika i poštovalaca Crnogorske i Makedonske pravoslavne crkve. Kako sada stvari stoje, Srpska pravoslavna crkva je, zahavaljući svom neodgovarajućem, neevanđeoskom ponašanju i nelegalnom statusu, trenutno van pravnog crnogorskog državnog, i materijalnog i duhovnog, prostora. Crnogorska država, kao demokratska, je vjerski-kulturno-etnički neutralna i u njoj bilo koji identitetski subjekat, tj. nacionalno-etničko-vjersko-kulturni, može postati njen punopravni član, pod uslovom da poštuje njene sopstvene i međunarodne, civilizacijske i moderne formalno-pravne uzuse. Za one koji žele da budu povlašćeni i da dominiraju nad drugima, da agresivno negiraju prava drugih i da postoje na temeljima neprava i nepravde, bilo koja demokratska i pravna, pa ni crnogorska država, ne može im nikako izaći u susret. To je sada slučaj sa Srpskom pravoslavnom crkvom. Na potezu je crnogorska država da počne evropski i civilizovano, liberalno, prosvjetiteljski i građanski, demokratski i pravno da uređuje i ovu, izuzetno značajnu, sferu crnogorskog društvenog života.
U presudi Evropskog suda u Strazburu kojom se priznaje autokefalnost Moldavske Besarabijske crkve, piše i sljedeće: ’’Državne mjere kojima bi se davala prednost nekom vođi ili organima podijeljene vjerske zajednice ili vršio pritisak na zajednicu ili deo zajednice da se protiv svoje volje stave pod jedinstveno rukovodstvo takođe bi predstavljale povredu slobode vjeroispovesti. U demokratskom društvu nije potrebno da država sprovodi mjere da bi osigurala da vjerske zajednice ostanu pod jednim rukovodstvom ili se dovedu pod njega’’
Ideji, koja je vođena dobrim namjerama, da se stvori jedna pravoslavna crkva u Crnoj Gori protivi se i istorija i sadašnjost. Prvo, protive se odredbe Evropskih konvencija o ljudskim pravima koje se odnose na vjerski pluralizam i ključnu ulogu države u obezbjeđenju potpuno ravnopravnog statusa i ''kanonskih'' i ''nekanonskih'' crkava što je posvjedočeno i odlukama Evropskog suda u Strazburu. Drugo, protive se upravo odista kanonski i istorijski važeći stavovi ili ''istočno pravilo i pravda'' da nezavisnoj državi odgovara i nezavisna državna nacionalna autokefalna crkvena organizacija. Treće, protivi se etički momenat. U Srpskoj crkvi kanonizuju se ratni zločinci, a u njenim hramovima promovišu se djela istih. Dželat i žrtva ne mogu biti isto. Četvrto, protivi se različitost i specifičnost, osobenost, istorijska i etničko-narodnosna autohtonost kanonsko-autokefalno-vjerskih, civilizacijskih, geo-političkih, filozofsko-kulturnih i nacionalnih pogleda na svijet iz kojih proističu i različiti konkretni konfesionalni habitusi i različite organizacije vjerskog života i ubjeđenja, pripadnosti, solidarnosti, uzorstva, ugleda i empatija, odnosno, posebne crkve.
Jednom riječju, Crnogorska crkva mora biti moderna, otvorena, budućnosna, dijaloška i svjetska, za razliku, nažalost, od Srpske crkve, za koju u ''Filosofiji palanke'' veliki srpski književnik i filozof Radomir Konstantinović piše: ''Nacizam...jeste, u sferi srpskog duha palanke, nemogućnost ovog duha da, ostajući skroz empiričko-racionalistički, bude istovremeno i mistički ’rasan’, veran svom večno-plemenskom idealu, onome mitu o plemenu koji se pretvorio u plemenski mit nemogućnošću da bude protivstavljen istoriji i ponovljen. Misticizam srpskog nacizma je ’krstaški’, ratnički, u stilu ’odbrane’ Hrista od marksističkog Anti-hrista, misticizam Dimitrija Ljotića koji je svoje kvislinške falange hteo da vidi i prikaže kao falange srednjovekovnih svećenika Hrista.'' Konstantinović utvrđuje da srpski nacizam nije importovan, već da predstavlja autentičan proizvod i logičnu posljedicu nacionalističke filosofije duha svijeta palanke kao plemenskog duha u agoniji. Na sahrani dr Dimitrija Ljotića, srpskog političara i ministra u Kraljevini Jugoslaviji, predsjednika Jugoslovenskog narodnog pokreta ''Zbor'' i saradnika njemačkih nacista u Drugom Svjetskom ratu, u Sloveniji u aprilu 1945. g., činodejstvovali su tadašnji patrijarh Srpske pravoslavne crkve Gavrilo Dožić i vladika dr Nikolaj Velimirović, jedan od najobrazovanijih i najuticajnijih bogoslova i intelektualaca u srpskom političkom, crkvenom, kulturnom i širem javnom mnjenju, koga je Srpska crkva proglasila svecem i koji je u javnom predavanju uoči Drugog Svjetskog rata veličao Adolfa Hitlera i poredio ga sa Svetim Savom. Nikolaj Velimirović je na sahrani Ljotića govorio i o ''najvernijem sinu Srpstva'', kao i o ''dičnim četnicima'' i o Draži Mihajloviću – o ''onom kome je već četiri godine zemlja prostirač a nebo pokrivač''. Vladika Nikolaj je svoj antisemitizam preuzeo, preko Ljotića koji je boravio 1913. i 1914. g. u Parizu, od francuskog političkog mislioca, rojaliste i akademika, desničarskog, antidemokratskog i antirepublikanskog, konzervativnog nacionaliste i kvislinga u Drugom Svjetskom ratu Šarla Morasa.
Evo jednog stava vladike Nikolaja: ''A ti, Srbine, šta misliš, dve zaraze spopale su tvoju krv – izrailjska i evropska...Sva moderna gesla evropska sastavili su Židi, koji su Hrista raspeli: i demokratiju, i štrajkove, i socijalizam, i ateizam, i toleranciju svih vera, i pacifizam, i sveopštu revoluciju, i kapitalizam, i komunizam. Sve su to izumi Židova, odnosno oca njihova đavola''. Jasno je i potpuno očigledno koliko su sve ove i istorijske i savremene tendencije koje dominiraju u Srpskoj crkvi i aktuelna praksa u Srbiji rehabilitacije četništva kao kvislinškog pokreta i njegovog vođe Draže Mihajlovića, u suprotnosti sa temeljnim civilizacijskim, slobodoljubivim i demokratskim odredbama crnogorske nacionalne i građanske države, crnogorskog istorijskog i nacionalnog bića, njegovog antifašističkog evropskog temelja (podsjetimo se da je kao Dan Evrope simbolično uzet Dan pobjede antifašističkih i antinacističkih snaga u Drugom Svjetskom ratu) i istorijski dokazane empatije i pomoći Crnogoraca Jevrejima pred nacističkim genocidom na što stalno ukazuju čelnici Jevrejske zajednice u Crnoj Gori.
Vlada i Skupština Crne Gore u prilici su da, istorijskim, naučnim i pravnim argumentima, legalno i legitimno odgovore na sljedeća ključna pitanja iz preostalog neriješenog dijela identitetskog crnogorskog nacionalno-državno-vjerskog (pravoslavno-crkvenog) korpusa ljudskih prava i sloboda: prvo, Skupština Crne Gore da konstatuje poništenje odluka tzv. Podgoričke skupštine iz 1918. godine; drugo, da, kada se radi o odnosu države i crkve, donese odluku o poništenju akta regenta Aleksandra, dakle, svjetovnog lica, iz 1920. godine kojim se ukida autokefalna Crnogorska pravoslavna crkva; treće, takođe konstatuje da je imovina obnovljene autokefalne Crnogorske crkve – državna imovina Crne Gore koja se u njenom vjerskom dijelu daje na korišćenje i Crnogorskoj i Srpskoj crkvi; i četvrto, da donese odluku o identifikovanju, registrovanju i zaštiti vjerskog kulturnog nasljeđa autokefalne Crnogorske crkve kao dijela ukupne crnogorske nacionalne i državne baštine.
Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori je uspostavljena na nasilju. Ona ni dan-danas trajno i suštinski ne priznaje nijednu posebnost i individualnost Crnogoraca. Posljedica toga je i pitanje: Kako sa stanovišta jedne suverene i međunarodno priznate države objasniti da jedan dio teritorije Crne Gore (ako se Mitropolija crnogorsko-primorska tretira kao jedna od eparhija Srpske pravoslavne crkve, kao što piše u odluci SPC iz 2006, a objelodanjene 2010, o formiranju ’’Pravoslavne crkve u Crnoj Gori’’ , onda je u pitanju čitava Crna Gora), potpada pod jurisdikciju vjerskih organizacija čije je śedište van nje? Riječ je o Zahumsko-hercegovačkoj i Mileševskoj eparhiji Srpske pravoslavne crkve iz Bosne i Hercegovine i Srbije. Knjaz i kralj Nikola moli 1878. g. u pismu hrvatskog nadbiskupa Štrosmajera da posreduje kod Svete Stolice za obnovu Barske arcibiskupije i kaže: ‘’Crna Gora, kao priznata nezavisna država, ne bi mogla podnositi da joj jedan dio državljana, ma i samo u duhovnom pogledu, zavisi od jedne vlasti koja se ne nalazi u njezinoj granici…’’ Današnja Crna Gora, iako je u istom rangu, dakle, suverena, vidimo, može to ‘’podnositi’’.
Država Crna Gora je dužna da sva ova pitanja uredi na pravno valjan, legalan i legitiman način, onako kako to predlaže srpski akademik Živojin Perić 1940 g. i još ranije, dakle, odmah poslije 1918., kada to Crna Gora objektivno nije mogla učiniti. Država Crna Gora, poslije demokratskog referenduma o državno-pravnom statusu i obnove suverenosti, sada ima sve pravne i političke mogućnosti, jer su se stekli svi državno-nacionalni, međunarodni, istorijski i civilizacijski razlozi, da stanje stvoreno nasiljem otkloni i promijeni ne novim, nekim drugim nasiljem, već mirnim, civilizovanim, demokratskim, ustavnim i zakonskim, legalnim i legitimnim aktima i odlukama. Njena je to i unutrašnja i međunarodna obaveza, a iznad svega prema svojim građanima i prema samoj sebi, jer se upravo u njenim rukama nalazi zaštita prava i zakonitosti. Ona time štiti mir, bezbjednost i sigurnost ne samo građana i zemlje, već i regiona, Evropske unije i međunarodne zajednice u cjelini. Ne učiniti to, ravno je pravno-političko-državnom sljepilu i istorijskoj i civilizacijskoj neodgovornosti prema najvišim interesima crnogorskog naroda, države Crne Gore, svim njenim narodima, građanima, sadašnjim i budućim generacijama.
