U okviru međunarodne konferencije “Evropska unija i Zapadni Balkan 2015-2020: šanse partnerstva i obostrane nedoumice” održan je akademski panel pod nazivom “Uloga univerziteta u evropskim i regionalnim integracijama”, na kome su se mogla čuti mišljenja istaknutih profesora i rektora vodećih univerziteta na Zapadnom Balkanu.
Otvarajući ovaj panel, uvodničar i moderator prof. Nikola Samardžić je otvorio nekoliko pitanja smatrajući ih suštinskim u ovoj složenoj materiji: da li su univerziteti u regionu suviše pasivni u odnosu na vlade i javnost u procesu evropske integracije, koja nije samo političko pregovaranje, nego i proces podsticanja opšte vrednosne politike, unapređivanja standarda u domenima vladavine prava i ljudskih sloboda, razvoja ekonomije, trgovine, finansija, nauke i kulture? Zašto univerziteti među društveno i politički aktivnim studentima generišu ekstremističke grupe, umesto da ih usmeravaju u prostor političkog centra? Ako su univerziteti u regionu istovremeno ustanove socijalne zaštite, u uslovima visoke nezaposlenosti i nepovoljne ekonomske kojnunkture, zašto oni postaju regrutni centri sekularnih ili verskih ekstremističkih grupa? Da li su u međusobnoj vezi demokratizacija obrazovanja i radikalizacija politike? Da li je EU zaista obrazac budućeg razvoja naših univerziteta, ili je očigledna uzajamna nekompatibilnost sistema? Ukoliko su nastavnici i studenti skeptični u odnosu na Bolonjski proces, da li je jasna alternativa, i da li se o tome pregovara s nadležnim ministarstvima, regulatornim telima i vladama? Da li se ekonomsko, socijalno ili ideološko nezadovoljstvo nastavnika i studenata usmerava u smislu otpora EU i evropskim vrednostima i u čijem bi to bilo interesu, ukoliko je to tačno? Da li će i kako univerziteti postati aktivan i delotvoran partner vladama u procesu pregovaranja?
Ambasador Aleksandar Andrija Pejović je izneo faktografski izveštaj o učešću crnogorske akademske zajednice u pregovaračkom procesu i o opštem društvenom razvoju koji se odvija uporedo s pregovaračkim procesom i istakao da pregovarački proces nije samo usklađivanje zakonodavstva s pravnom tekovinom nego usklađenost celog sistema, na čemu države Zapadnog Balkana rade već skoro dve decenije. Pejović je istakao da je Crna Gora za kratko vreme ostvarila veliki integracioni napredak i da njeno iskustvo iz organizacije i vođenja pristupnih pregovora može biti veoma dragoceno za ostale države iz regiona. Govoreći o dinamici proširenja, podsetio je da proces pregovaranja doprinosi kreiranju opšteg pozitivnog imidža Zapadnog Balkana.
Goran Svilanović je upozorio na stvarno stanje institucija i samih univerziteta u regionu, i to stanje uporedio sa stavovima u evropskoj javnosti koja je jednim delom skeptična u odnosu na potrebu daljeg širenja EU na ekonomski nerazvijene i politički nestabilne države Zapadnog Balkana. Poseban problem su nerazvijeni industrijski i tehnološki potencijali država Zapadnog Balkana, njihov negativan trgovinski bilans i nepovoljna struktura izvoza, dodao je Svilanović. Pregovarački proces je izuzetno složen, naročito u svetlosti političke spremnosti preostalih neintegrisanih država Zapadnog Balkana da pokrenu i sprovode reforme, i konkretnu sposobnost institucija da proces usaglašavanja pravnih normi i prihvatanja evropskog pravnog nasleđa izvedu do kraja. Proces integracije je zahtevan i skup za obe strane, i za države članice EU i za države koje pregovaraju, i postavlja se pitanje izjašnjavanja biračkog tela u državama članicama EU prilikom prijema novih država članica.
Prof. Radmila Vojvodić je istakla sve specifičnosti Univerziteta Crne Gore u političkim i društvenim odnosima koje se odnose na izazove jedne relativno mlade institucije u maloj državi u kojoj je tržište znanja i radne snage fluktuirajuće i nepredvidivo. Uloga tog univerziteta nije samo stručna podrška pregovaračkom procesu, nego i odgovornost u pogledu budućeg održivog razvoja u domenima visokog obrazovanja, nauke i tržišta rada. Smisao integracije je i u većoj mobilnosti studenata i nastavnika koja bi doprinela bržoj regionalnoj integraciji crnogorskog društva.
Prof. Ivanka Popović je podsetila na ulogu Univerziteta u Beogradu u izgradnji institucija i zajedničkog obrazovnog prostora koji je danas potrebno revitalizovati u procesu evropske integracije. Mobilnost nastavnika i studenata, i uključivanje Univerziteta u Beogradu u evropske projekte, uzimajući u obzir i relativno visoko mesto na najvažnijim svetskim rang listama, jedan su od konkretnih doprinosa pregovaračkom procesu koji bi trebalo da podrazumeva neposredno uključivanje Univerziteta, stručnjaka sa Univerziteta, ili onih koji su znanje i iskustvo stekli na Univerzitetu u Beogradu. Prioriteti su unapređenje znanja, obrazovanja i nauke, njihov aktivan odnos s tržištem rada i državnim institucijama, i podrška državi u integracijama.
Prof. Stevan Lilić rezimirao je najvažnije poruke ovog panela. Posebno je istakao brzinu i dinamiku promena koje prate proces pregovaranja i integracija. Izazov savremenih procesa je u tehnološkom napretku koji izmiče percepcijama svake aktivne generacije, pa i one najmlađe kojoj pripada studentska populacija, a naročito, u svetlosti uloge Univerziteta u pregovaračkom procesu i opštoj podršci državnim institucijama, nemogućnost predviđanja racionalnog odnosa sistema obrazovanja i konkretnih zahteva tržišta rada, tehnologija i inovacija.
